Hoe een slim huis de energietransitie helpt
Given the specific context of the (governmental regulation on the) Dutch energy market and the relevance for households in The Netherlands, this article is written in Dutch. It addresses how we think we, as individuals, can positively contribute to the energy transition.
Given the specific context of the (governmental regulation on the) Dutch energy market and the relevance for households in The Netherlands, this article is written in Dutch. It addresses how we think we, as individuals, can positively contribute to the energy transition.
De energietransitie is hier
De laatste weken (maart 2024) haalt de energie transitie (of eigenlijk de consequenties hiervan) weer regelmatig het nieuws:
- De salderingsregeling voor zonnepanelen wordt de komende jaren niet afgebouwd
- Waakhond ACM: zonnepaneelhouder kost energieleverancier honderden euro's
- Energiebedrijven overwegen kosten door te berekenen nu salderen blijft
- Ook TenneT vreest dat problemen met propvol stroomnet nog jaren aanhouden
- Ook Eneco gaat klanten geld vragen voor teruggeleverde stroom
- Ook Vattenfall overweegt ander beleid vanwege populariteit zonnepanelen
Wat ons opvalt, is dat deze berichtgeving, discussies en artikelen vooral gaan over 'het grote verhaal'. Het gaat over netcongestie en wat de netbeheerder daaraan verwacht wordt te doen (heel veel investeren). Daarnaast lezen we over de overheidsmaatregelen om de energie transitie te stimuleren (subsidies en de salderingsregeling) en welke negatieve gevolgen dat heeft voor de energieleveranciers. Onderbelicht blijft welke mogelijkheden individuele (slimme) huishoudens hebben om een positieve bijdrage te leveren aan de energie transitie.
Wat kunnen we zelf doen?
Wij zijn ruim 5 jaar geleden gestart met het krijgen van detailinzicht in ons energieverbruik (en energielevering toen de zonnepanelen geplaatst zijn) en komen nu op het punt dat we denken in staat te zijn deze inzichten om te zetten naar actie. Onze conclusies tot nu toe:
We kunnen niet zonder energieleverancier
Het is in Nederland (nog) niet mogelijk om volledig onafhankelijk te worden van het net. Onze donkere winters vereisen een gigantische thuisbatterij om deze maanden zelfvoorzienend door te komen. Uit onderstaand jaaroverzicht kan worden afgeleid dat een thuisbatterij van bijna 3.000 kWh nodig is om de maanden oktober t/m december zelfvoorzienend te zijn. Deze batterij heet op dit moment simpelweg 'het energienet'.
Balans op het net maak je lokaal
Wanneer we kijken naar de zomermaanden, is zichtbaar dat we energie afnemen én terugleveren in dezelfde periode. Dat wordt veroorzaakt doordat de timing van vraag ('s ochtends en 's avonds als we thuis zijn) niet in balans is met het aanbod (overdag als de zon schijnt). Dit is onwenselijk, want we creëren twee keer een onbalans ('s nachts vragen we meer dan er aanbod is en overdag leveren we meer dan we nodig hebben).
Bijvoorbeeld, op 14 juni 2023 hebben we genoeg zonne-energie geproduceerd om zelfvoorzienend te zijn maar doordat de timing niet klopt, hebben we 21 kWh teruggeleverd, 5kWh zelf geconsumeerd en 17kWh afgenomen van het net.
Een slim huis helpt met de regulering én verlengt de levensduur van je batterij
Met automatisering kunnen we grote energieverbruikers (wasmachine, drogers, airconditioning, autolader) slim inplannen, bijvoorbeeld als de energieprijs laag is (er is dan sprake van een energieoverschot op het net) of wanneer je zelf stroom opwerkt. Daarnaast kunnen we de thuisbatterij slim aansturen, waardoor deze minder vaak hoeft te (ont)laden en dat komt de levensduur van de batterij ten goede.
We kunnen niet zonder thuisbatterij
Zelfs met een slim huis, is het nog steeds onmogelijk om de timing van je verbruik volledig in balans te brengen met het aanbod. Toch wil je om de piekbelastingen op het net te beperken, zoveel mogelijk nastreven de eigen energie-opwek ook zelf te consumeren. Dit kan alleen met een opslagcapaciteit in de vorm van een thuisbatterij of een auto die V2H ondersteunt.
Dan toch even het financiële plaatje
In onze berekening gaan we uit van een vast energiecontract. Een dynamisch energie contract zou je kunnen zien als een vast energiecontract met een looptijd van 1 uur in plaats van 1 jaar, dezelfde berekeningen zijn van toepassing, maar op een veel kleinere schaal.
| Salderen | Salderen is het proces waarbij de energie die je teruglevert aan het net wordt afgetrokken van de energie afname over een bepaalde periode (meestal een jaar) |
| Terugleververgoeding | De terugleververgoeding is de prijs die de energieleverancier betaalt voor de door jou geleverde stroom. |
| Terugleverkosten | De kosten die jij als consument moet betalen om energie terug te leveren aan de energieleverancier |
Salderen
Zolang de salderingsregeling bestaat, is het financieel niet rendabel om een thuisbatterij te installeren. Doordat je de energieleverancier alleen hoeft te betalen voor je netto-verbruik op jaarbasis, worden de kosten voor de onbalans volledig gedragen door de energieleverancier.
wanneer verbruik > levering
Terugleververgoeding en salderen
Zolang salderen mogelijk is, zullen de meeste mensen niet of weinig te maken hebben met de terugleververgoeding. Alleen als de totale teruglevering groter is dan de afname, dan lever je aan het einde van het jaar netto terug en krijg je een terugleververgoeding voor het overschot van teruggeleverde energie. In onze berekeningen gaan we dan ook niet in op dit scenario.
wanneer levering > verbruik
Terugleverkosten en salderen
Energiemaatschappijen introduceren nu het concept van terugleverkosten (eerst via vastrecht, daarna via kWh). Zolang de salderingsregeling er is, heeft het nog steeds zin om terug te leveren, aangezien we verwachten dat de terugleverkosten lager zullen zijn dan de energieprijs.
+ (totaal teruglevering * terugleveringskosten)
Zonder salderen
De salderingsregeling zal op een gegeven moment gaan verdwijnen (en naar verwachting daarmee ook de terugleverkosten). Vanaf dat moment is het vooral de vraag welke soort energiecontracten nog aangeboden zullen worden. Theoretisch is het mogelijk dat we allemaal naar een dynamisch energiecontract (met energieprijzen per uur) gaan, waarbij de nota op dag of zelfs uur niveau berekend kan worden.
Wat betekent dat voor de portemonnee
Wanneer we bovenstaande scenarios doorrekenen met een versimpeld model waarin we op jaarbasis 1000 kWh energie terugleveren en 1200 kWh afnemen, met een energieprijs van € 0,40, een terugleververgoeding van €0,05 en terugleverkosten van €0,12. dan komen we tot de volgende kostenplaatjes:
| Jaarnota Energie | ||
|---|---|---|
| Salderen (huidige situatie) | (1200 - 1000) * 0,40 | € 80 |
| Salderen met terugleverkosten | (1200 - 1000) * 0,40 + 1000 * 0,12 | € 200 |
| Zonder salderen (en zonder terugleverkosten) | (1200 * 0,40) - (1000 * 0,05) | € 430 |
Stel je nu voor dat je met behulp van een thuisbatterij in staat bent om op jaarbasis de helft (500 kWh) van de teruggeleverde energie tóch zelf kunt gebruiken, dan heeft dat invloed op zowel de energieafname als de teruglevering:
| Jaarnota Energie (met thuisbatterij) | ||
|---|---|---|
| Salderen (huidige situatie) | (700 - 500) * 0,40 | € 80 |
| Salderen met terugleverkosten | (700 - 500) * 0,40 + 500 * 0,12 | € 140 |
| Zonder salderen (en zonder terugleverkosten) | (700 * 0,40) - (500 * 0,05) | € 255 |
Wordt vervolgd...
De komende zomer willen we gaan experimenteren met automatisering, om te kijken hoe goed we in staat zullen zijn om ons eigen verbruik te verschuiven naar het moment dat de zon schijnt en om op basis daarvan een berekening te kunnen maken hoe groot de thuisbatterij moet zijn, te denken valt aan:
- Het klaarzetten van een was in de wasmachine en deze laten starten zodra we terugleveren aan het net én er het komende uur nog steeds voldoende zonne energie voorspelt is
- Het verplaatsen van het tijdstip dat we de slaapkamers koelen voor de nacht (dit doen we nu een uur voor het slapen gaan, maar dit kan mogelijk beter op de dag als de zon schijnt)
- Het laden van de auto wanneer de zon schijnt
- Eventueel uit te breiden met het inplannen van grootverbruikers op het moment dat de dynamische energieprijs laag is
Verder willen we gaan kijken wat de mogelijkheden zijn voor een thuisbatterij, wat voor capaciteit we dan nodig zouden moeten hebben en wat het kostenplaatje hierbij is.